علت تفاوت عملکرد ESP در خودروهای مختلف مدیران خودرو چیست؟
شاید شما هم هنگام رانندگی در پیچ‌های تند یا سطوح لغزنده، حس کرده باشید که خودروی شما با سیگنال یا صدای خاصی، کنترل را اندکی سلب می‌کند. در حقیقت، سیستم ESP (Electronic Stability Program) یا ESC (Electronic Stability Control) وظیفه دارد حرکت جانبی خودرو را رصد کند و در صورت بروز لغزش، با اعمال ترمز روی چرخ‌های مشخص یا تنظیم توان موتور، از انحراف و از دست‌دادن کنترل پیشگیری نماید. در خودروهای مدیران خودرو – شامل برندهای چری (Chery)، ام‌وی‌ام (MVM) و فونیکس (Fownix) – سیستم ESP با توجه به نوع پلتفرم، قدرت موتور، گیربکس و حتی کلاس بدنه، ممکن است عملکرد و حساسیت متفاوتی بروز دهد. این پرسش مطرح می‌شود که «چرا ESP در یک ام‌وی‌ام X22 طوری عمل می‌کند و در فونیکس تیگو ۷ عملکردی دیگر دارد؟» یا «چرا بعضی رانندگان از زود وارد عمل‌شدن ESP در برخی مدل‌ها شکایت دارند؟»
در این بخش، قصد داریم علت تفاوت عملکرد ESP را در مدل‌های مختلف مدیران خودرو بررسی کنیم. ابتدا، نگاهی به مفاهیم ESP و اجزای آن می‌اندازیم. سپس، با مثال‌هایی از سدان‌های آریزو و کراس‌اوورهای تیگو یا ام‌وی‌ام X55 نشان خواهیم داد چگونه تنظیمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری هریک، رفتار ESP را متفاوت می‌کند.
پیش از خواندن ادامه مطلب در صورت نیاز فوری به خدمات امداد، اگر خودروی شما دارای گارانتی فعال می‌باشد، با شماره ۴۹۰۸۲-۰۲۱ و در غیر این صورت با شماره تلفن ۴۶۱۳۵۶۱۶-۰۲۱ (ویژه تهران و البرز) تماس بگیرید.
دسترسی سریع
ESP چیست و چگونه کار می‌کند؟
ESP (Electronic Stability Program) یا ESC (Electronic Stability Control) سامانه‌ای است که با کمک حسگرهای متعدد (حسگر زاویه فرمان، سرعت چرخ‌ها، شتاب جانبی، نرخ انحراف بدنه) وضعیت پایداری خودرو را می‌سنجد. اگر سامانه تشخیص دهد خودرو در حال انحراف ناخواسته یا لغزش است، از طریق واحد کنترل ترمز (ABS/ESC) به یک یا چند چرخ ترمز وارد می‌کند یا توان موتور را کاهش می‌دهد تا مسیر خودرو اصلاح شود.
اجزای کلیدی
واحد کنترل هیدرولیک ترمز (HCU): واسطه میان سیگنال الکترونیکی و فشار ترمز روی چرخ‌هاست.
سنسور سرعت چرخ: از همان حسگرهای ABS استفاده می‌شود تا سرعت هر چرخ جداگانه پایش شود.
سنسور شتاب جانبی (G-sensor): تعیین می‌کند خودرو با چه شتابی در حال پیچیدن یا انحراف جانبی است.
سنسور زاویه فرمان: زاویه فرمان راننده را با جهت حرکت واقعی چرخ‌ها مقایسه می‌کند.
سنسور نرخ انحراف بدنه (Yaw Rate Sensor): تشخیص می‌دهد بدنه خودرو حول محور عمودی با چه سرعتی در حال چرخش است.
مقایسه با سیستم‌های مشابه
گاهی با نام‌هایی همچون VSC، DSC یا ESC نیز از آن یاد می‌شود؛ اصولاً تفاوت نام‌ها به برند تولیدکننده یا خودروساز بازمی‌گردد، اما عملکرد اصلی مشابه است.
ESP وظیفه دارد حرکت جانبی خودرو را رصد کند و در صورت بروز لغزش، با اعمال ترمز روی چرخ‌های مشخص یا تنظیم توان موتور، از انحراف و از دست‌دادن کنترل پیشگیری نماید.
چرا ESP در محصولات مختلف مدیران خودرو متفاوت عمل می‌کند؟
تفاوت پلتفرم و ابعاد خودرو
سدان‌های آریزو، هاچ‌بک‌های ام‌وی‌ام (مانند ۳۱۵)، کراس‌اوورهای تیگو، هر کدام مرکز ثقل و توزیع وزن متفاوتی دارند. سامانه ESP براساس داده‌های پلتفرم، استراتژی خاصی برای کنترل لغزش دارد. خودروهای بلندتر (مانند تیگو ۸) به حساسیت بیشتری در کنترل جانبی نیاز دارند؛ لذا ESP زودتر وارد عمل می‌شود.
نوع موتور و گیربکس
در خودروهای توربو (مثل فونیکس تیگو ۷ پرو)، قدرت و گشتاور بالاتر می‌تواند در هنگام شتاب‌گیری، چرخ‌ها را بیشتر درگیر لغزش کند. ESP در این خودروها تهاجمی‌تر تنظیم شده تا از هرزگردی و انحراف ناگهانی پیشگیری کند. برعکس، در مدل‌های کم‌قدرت (مثل MVM X22)، ESP آزادی عمل بیشتری برای راننده باقی می‌گذارد.
استراتژی نرم‌افزار
هر خودروساز، از طریق کالیبراسیون نرم‌افزار ESP، منحنی دخالت را تعیین می‌کند. برخی ترجیح می‌دهند ESP به‌محض حس کوچک‌ترین انحراف وارد شود (اولویت ایمنی)، برخی دیگر اجازه می‌دهند راننده کمی بازی کند (احساس اسپرت).
سطح امکانات (نسل ESP)
در مدل‌های گران‌تر فونیکس، ESP از آخرین نسل بوش (Bosch) یا کانتیننتال هستند که الگوریتم‌های هوشمندتری دارد. اما در مدل‌های اقتصادی MVM از نسخهٔ ساده‌تری استفاده شود. نتیجهٔ تفاوت نسل‌ها می‌تواند کارایی یا حساسیت مختلف ESP باشد.
چند مثال از رفتار ESP در خودروهای مختلف مدیران خودرو
فونیکس تیگو ۷ پرو
•مشخصات: کراس‌اوور توربو با موتور قدرتمند و گیربکس CVT نسل سوم. مرکز ثقل متوسط.
•رفتار ESP: در شتاب‌گیری زیاد یا پیچیدن تند، ESP سریع وارد عمل می‌شود؛ چون گشتاور بالاست. اگر زمین لغزنده باشد، چراغ ESP چشمک می‌زند و خودرو افت توان پیدا می‌کند تا از هرزگردی جلوگیری شود.
ام‌وی‌ام X22
•مشخصات: کراس‌اوور کوچک با موتور ۱.۵ لیتر، قدرت متوسط. وزن نسبتاً کم.
•رفتار ESP: دخالت کمتری حس می‌شود؛ معمولاً در سرعت‌های بالای پیچ یا لغزش جدی، وارد عمل می‌گردد. در رانندگی عادی، راننده ممکن است خیلی متوجه حضور آن نشود.
چری آریزو ۶ و آریزو ۵
•مشخصات: سدان شهری با موتور ۱.۵ یا ۱.۶ توربو (نسخه GT). شاسی کوتاه‌تر از شاسی‌بلندها.
•رفتار ESP: هنگام ترمز ناگهانی در پیچ، ESP همزمان با ABS فعال می‌شود تا از انحراف عقب جلوگیری کند. اگر راننده شتاب جانبی بالایی ایجاد کند، سیستم با کاهش گاز و ترمز چرخ‌های داخلی، تعادل را بازمی‌گرداند.
| مدل خودرو | نوع گیربکس | رفتار ESP | ویژگی شاخص |
|---|---|---|---|
| فونیکس تیگو ۷ پرو | CVT (سی‌وی‌تی) | مداخله سریع در شتاب‌گیری و پیچ تند، حفظ پایداری بالا | قدرت بالای موتور توربو نیازمند ESP تهاجمی‌تر |
| چری آریزو 6 | CVT | مداخله متوسط، در سرعت‌های بالاتر حساس‌تر می‌شود | سدان با مرکز ثقل پایین، اجازه لغزش محدود |
| MVM X22 | دستی یا اتومات ساده | مداخله دیرتر در پیچ‌ها، حس اسپرت کمی بیشتر | قدرت کمتر، خطر کمتر از دست‌دادن کنترل |
| MVM X55 | CVT | دخالت نرم، اما در شرایط لغزش تایر جلو سریع وارد عمل | کراس‌اوور کامپکت با ESP نسل جدید بوش |
| ام‌وی‌ام 315 (هاچ‌بک) | دستی | فقط نسخه‌های جدید ESP دارند، مداخله محدودی دارد | هاچ‌بک سبک با مرکز ثقل پایین |
اصلی‌ترین عوامل مؤثر در تفاوت عملکرد ESP
پیکربندی حسگرها
تعداد و دقت حسگرهای حرکت جانبی، نوع yaw sensor و تعداد کانال‌های ABS (چهار کاناله، چند مرحله‌ای) بر سرعت و دقت پاسخ ESP تأثیر می‌گذارد.
تنظیمات نرم‌افزاری
مهندسان هر برند در مرحلهٔ تست جاده و هندلینگ، تعیین می‌کنند ESP چقدر زود مداخله کند. این «کالیبراسیون» در فونیکس تیگو ۸ محافظه‌کارانه‌تر است تا مانع واژگونی در کراس‌اورها شود، ولی در ام‌وی‌ام ۳۱۵، امکان رانندگی اسپرتی‌تر با دخالت کمتر سیستم وجود دارد.
توزیع وزن
خودرویی که وزن بیشتری روی محور جلو دارد، در پیچ تمایل به Understeer دارد. ESP برای رفع Understeer، روش خاصی (ترمز روی چرخ‌های عقب) را بهره می‌گیرد. در خودروهایی که محور عقب سبک‌تر است، Oversteer پیش می‌آید و ESP ترمز روی چرخ‌های جلو را اعمال می‌کند.
ارتفاع بدنه (SUVها در برابر سدان‌ها)
خودروهای بلند (تیگو ۷، تیگو ۸) به مرکز ثقل مرتفع معروف‌اند؛ ESP در این خودروها نقش اساسی در جلوگیری از تکان‌های جانبی دارد. به همین دلیل، ESP ممکن است در سرعت کمتری نسبت به یک سدان دخالت کند.
کاربرد و کلاس خودرو
در برخی مدل‌ها (مثل فونیکس FX)، تولیدکننده می‌خواهد حس اسپرت بیشتری به راننده بدهد، بنابراین ESP داینامیک‌تری دارد و اجازه لغزش بیشتری می‌دهد. اما در یک سدان خانوادگی با رویکرد ایمنی بالا، ESP ممکن است زودتر وارد عمل شود تا ریسک تصادف کم شود.
آیا می‌توان ESP را غیرفعال کرد و عواقب آن چیست؟
دکمه خاموش‌کردن ESP
در بعضی از محصولات مدیران خودرو، دکمه‌ای برای غیرفعال‌سازی موقت ESP وجود دارد. راننده با فشار این دکمه، بخش‌های اصلی ESC را خاموش می‌کند تا در سطوحی مثل شن یا ماسه راحت‌تر حرکت کند.
عواقب خاموش‌کردن
بدون ESP، ریسک از دست دادن کنترل در پیچ‌ها و سطوح لغزنده افزایش می‌یابد؛ خصوصاً در کراس‌اوورهای بلند. توصیه می‌شود فقط در شرایط ضروری (گیرکردن در برف عمیق، شن) به‌طور موقت خاموش شود.
راه‌اندازی مجدد
با هربار استارت زدن، ESP به‌صورت پیش‌فرض فعال می‌شود. به محض خاموش‌کردن خودرو، سیستم دوباره آماده به‌کار است. این روش در اکثر مدل‌های چری و فونیکس رعایت شده تا ایمنی همواره در اولویت باشد.
نحوه تشخیص خرابی ESP و روش‌های عیب‌یابی
چراغ هشدار ESP
اگر چراغ ESP (لغزش خودرو) روشن بماند یا چشمک ممتد داشته باشد، احتمال خرابی حسگر سرعت چرخ، حسگر yaw، یا واحد کنترل ESC هست. راننده باید به تعمیرگاه مجاز شرکت مراجعه کرده یا از مکانیک سیار کمک بگیرد.
دستگاه دیاگ مخصوص
در نمایندگی‌های مدیران خودرو، با دستگاه مخصوص می‌توان کد خطا (DTC) ماژول ESC را خواند. مثلاً خطای حسگر زاویه فرمان یا پمپ هیدرولیک ABS تشخیص داده می‌شود.
جلوگیری از خاموش‌کردن ESP در صورت روشن‌شدن چراغ
اگر چراغ ESP هشدار خرابی را می‌دهد، خاموش‌کردن دستی آن مشکل را حل نمی‌کند و باید تعمیر اساسی صورت گیرد. رانندگی بدون ESP فعال در خودروهای SUV و کراس‌اور خطرناک است.
نحوه تشخیص عملکرد صحیح ESP
چراغ چشمک‌زن در موقعیت لغزش
در پیچ‌های تند یا روی سطح خیس، اگر چرخ‌ها مایل به لغزش باشند، چراغ ESP شروع به چشمک می‌کند. به احساس کاهش توان یا ضربه‌های خفیف ترمز روی چرخ توجه کنید. اگر چراغ روشن نمی‌شود یا همیشه روشن مانده، ممکن است سیستم خراب باشد.
عدم بروز خطای دائمی
اگر بعد از هر رانندگی عادی، چراغ ESP خاموش است و خطای دائمی مشاهده نمی‌کنید، یعنی سیستم عملکرد طبیعی دارد. وجود کد خطا (DTC) مربوط به ESP در دستگاه دیاگ هم نشانگر مشکل است.
بازخورد راننده
احساس زودمداخله‌کردنESP یا تاخیر بیش از حد می‌تواند نشانهٔ کالیبراسیون خاص کارخانه یا خرابی حسگر باشد. در صورتی که اعتماد شما به پایداری خودرو از بین رفت، مراجعه به نمایندگی یا تماس با امداد مدیران خودرو توصیه می‌شود.
درخواست خدمات امداد مدیران خودرو
اگر در حین رانندگی متوجه شدید سیستم کنترل پایداری (ESP) به‌طور مداوم هشدار می‌دهد یا حس کردید خودرو در پیچ‌ها رفتاری غیرطبیعی دارد، کافی است با امداد مدیران خودرو تماس بگیرید. این سرویس تخصصی و شبانه‌روزی شامل اعزام مکانیک سیار و در صورت لزوم، حمل خودرو با خودروبر استاندارد به نمایندگی می‌شود. مکانیک سیار با دستگاه دیاگ پرتابل می‌تواند کدهای خطای مربوط به ESP را خوانده و علت را تشخیص دهد. اگر تعمیر در محل امکان‌پذیر نباشد، خودروبر خودرو را به تعمیرگاه یا نمایندگی رسمی منتقل می‌کند تا متخصصان با قطعات اصلی و تجهیزات لازم، مشکل را رفع نمایند. به این ترتیب، چه در شهر چه در جاده، راننده می‌تواند با خاطری آسوده درصورت خرابی یا خطای ESP، روی امداد مدیران خودرو حساب کند.
جهت ارتباط با واحد خودروهای دارای گارانتی ۴۹۰۸۲-۰۲۱ و خودروهای بدون گارانتی ۴۶۱۳۵۶۱۶-۰۲۱ تماس بگیرید.
Related Posts
ترمز اضطراری و هشدار تصادف چگونه عمل می‌کنند؟
4.8 (11) ترمز اضطراری و هشدار تصادف چگونه عمل می‌کنند؟ عصر خودروهای پیشرفته، مسئولیت‌های جدیدی…
کمربند و ISOFIX؛ هر آنچه باید بدانید
4.9 (8) کمربند و ISOFIX؛ هر آنچه باید بدانید ایمنی در خودرو همواره یکی از…
